Jak opracować kwestionariusz ankiety?

Pytanie znajdujące się w tytule artykułu może spędzać sen z powiek niejednego studenta. Gdy jednak rozbierzemy kwestionariusz na czynniki pierwsze, jego skonstruowanie okazuje się całkiem proste. W tym artykule poznacie prosty przepis na dobry kwestionariusz ankiety.

Rodzaje pytań w ankiecie pracy dyplomowej.

Zanim przejdziemy do konstruowania naszego kwestionariusza ankiety, najpierw należy poznać rodzaje pytań wykorzystywanych w pracach licencjackich i magisterskich. Zapewne opisywaliście to już w rozdziale metodologicznym, więc teraz jedynie szybko przypomnimy sobie ich nazwy i podstawowe funkcje.

• Pytania zamknięte – odpowiedzi są z góry określone przez ankietera (czyli nas :))
• Pytania otwarte – respondent sam wpisuje odpowiedź
• Pytania półotwarte – są to pytania wcześniej przygotowane przez ankietera, ale istnieje również możliwość wpisania własnej odpowiedzi
• Pytania filtrujące – dzięki nim eliminujemy z badania osoby, które nie mają nic do powiedzenia na temat poruszany w ankiecie
• Pytania koniunktywne – w odpowiedzi na to pytanie, respondent może wybrać kilka odpowiedzi. Ankieter później bada częstotliwość i ustala hierarchię tych odpowiedzi.
• Pytania dysjunktywne – respondent może wybrać tylko jedną odpowiedź (typowo pytania tak/nie)
• Pytania ze skalą Likerta – respondent umiejscawia swoją odpowiedź na skali (przykład odpowiedzi – nie ważne, mało ważne, ważne, bardzo ważne), a ankieter wylicza później średnią odpowiedzi.

Dobry kwestionariusz ankiety powinien składać się z różnych rodzajów pytań. Wiadomo, nikt nie chce robić sobie pod górkę w analizie i używać tylko pytań ze skalą. Niemniej, takie pytania sprawiają, że badania są głębsze i zawierają w sobie więcej danych. Pytania jednokrotnego wybory są łatwe w analizie, jednak nie wyciągniemy z nich tak dużo danych jak z pytań ze skalą. Musimy po prostu znaleźć złoty środek w doborze pytań i skupić się zarówno nad łatwością analizowania jak i jakościowo dobrymi badaniami.

Rola problemów szczegółowych.

Aby stworzyć dobry kwestionariusz ankiety, trzeba na początku wrócić do metodologii – a właściwie do rozdziału o problematyce badawczej. To w nim formułowaliśmy problem główny, czyli – jak określił to Józef Pieter “swoiste pytanie, określające jakość i rozmiar niewiedzy (pewnego braku w dotychczasowej wiedzy) oraz cel i granicę pracy badawczej”. Również w tym rozdziale tworzyliśmy problemy szczegółowe, które są kluczowe w tworzeniu kwestionariusza ankiety.

Ale po kolei, do czego nam teraz te problemy szczegółowe? Otóż, na ich podstawie będziemy teraz tworzyli bloki problematyczne z pytaniami, tak żeby później łatwiej było nam przedstawić wyniki.

PRZYKŁAD

W mojej pracy magisterskiej, pierwszy z problemów szczegółowych brzmiał:

Jakie są obszary korzystania z nowych technologii przez studentów?

Tak więc, mój blok tematyczny oraz pierwszy rozdział Analizy badań własnych będzie miał tytuł:

Obszary korzystania z nowych technologii przez badanych studentów.

Taki blok tematyczny należy stworzyć do każdego problemu szczegółowego. Wszystko co zostanie opisane dalej w artykule (z wyłączeniem procesu tworzenia metryczki) również należy powtórzyć dla każdego pytania szczegółowego.

Jak napisać dobre pytania?

Gdy już określimy zakres problemowy pytań jaki chcemy stworzyć, przychodzi czas na zastanowienie się nad ich treścią. W tym miejscu warto stworzyć mapę myśli – co najbardziej kojarzy mi się z tym obszarem badawczym? Co chciałabym zbadać? Nad jakimi kwestiami chciałabym się skupić?

Podczas myślenia nad treścią pytań zastanów się co Ciebie najbardziej interesuje w tej dziedzinie. Dlaczego wybrałeś ten temat pracy dyplomowej? Myśląc nad tymi kwestiami, szybciej odnajdziesz interesujące zakresy tematyczne pytań.

PRZYKŁAD

Jeżeli mapy myśli nie należą do narzędzi które lubisz, możesz spróbować innych sposobów porządkowania danych (nawet zwyczajne wypisanie pomysłów w formie listy). Nie śpiesz się – im dokładniej przemyślisz treść pytań, tym twoje badania będą głębsze i ciekawsze.

Konstruowanie pytań

Teraz pójdzie już z górki – gdy mamy zakres tematyczny pytań, musimy jeszcze tylko przekuć pomysły w pytanie.

Pytania zamknięte / dysjunktywne

Proste pytania wymagają prostej konstrukcji. Na przykładzie mojej mapy myśli – zagadnienie Czy uważam się za aktywnego w Internecie w zasadzie przepisuję wprowadzając kosmetyczne poprawki tak, aby pytanie wyglądało ładniej.

PRZYKŁAD

Czy określiłbyś/abyś siebie jako aktywnego użytkownika mediów społecznościowych (tzn. często zamieszczam posty/zdjęcia, udostępniam treści)?

• Tak
• Nie

W moim przykładzie musiałam zawęzić zakres tematyczny – Internet jest zbyt szerokim pojęciem. Musiałam również doprecyzować, co uważam za aktywność w Internecie – zrobiłam to w nawiasie w treści pytania tak, żeby respondent nie musiał zastanawiać się zbyt długo nad odpowiedzią.

W tworzeniu dobrych pytań chodzi o to, żeby respondent nie musiał się domyślać o co chodziło ankieterowi. Jeżeli pytania będą niedoprecyzowane albo zbyt skomplikowane respondent nie dotrwa do końca naszej ankiety.

Pytania Likerta / z siatką jednokrotnego wyboru

Ten rodzaj pytań należy już do bardziej skomplikowanych w konstrukcji. Omówimy go na przykładzie zagadnienia Jakie portale najpopularniejsze z mojej mapy myśli. W tym zagadnieniu chciałabym poznać, które portale społecznościowe cieszą się największą popularnością – innymi słowy, które moi respondenci odwiedzają najczęściej. Pytam więc o częstotliwość.

Konstruując pytanie, najpierw określam o co chciałabym zapytać – tj. jakie portale mnie interesują. Jest to wybór subiektywny, choć może mieć poparcie w części teoretycznej pracy. Jeżeli w teorii opisywaliśmy badania o podobnej tematyce (jakiegoś znanego autora), możemy napisać pytanie do nich nawiązujące, a następnie w analizie porównać wyniki obu badań.

Wracając do konstruowania pytania – w moim przykładzie będę pytała o konkretne portale społecznościowe – Facebook, Instagram, Tik-Tok itp. Następnie określę odpowiedzi zawierające w sobie częstotliwość – tj. nigdy, rzadko, czasami, często, bardzo często.

Takie pytania możemy później łatwo przepisać do Formularzy Google – najprostszego w mojej opinii narzędzia do udostępniania ankiety i zbierania wyników.

PRZYKŁAD

Pytania koniunktywne

Ten rodzaj pytań, można określić jako skomplikowany. Omówimy go na przykładzie komunikatorów Internetowych. Interesującą nas kwestią jest zarówno częstotliwość korzystania z wybranych komunikatorów, jak i hierarchia – tj. jednoznaczne stwierdzenie, że jedna opcja jest popularniejsza od drugiej.

Znowu wybieram komunikatory na jakich chcę skupić swoje badanie – np. Messenger, WhatsApp, Signal itp. W moich odpowiedziach pozostawiam opcję wpisania własnej odpowiedzi – chcę zobaczyć czy istnieją komunikatory istotne dla mojej grupy badawczej, których ja osobiście nie znam.

Ważne, aby w treści pytania poinformować respondenta, że powinien wybrać kilka odpowiedzi.

PRZYKŁAD

Z których z poniżej wymienionych komunikatorów internetowych korzystasz najczęściej? (Wybierz maksymalnie 3 odpowiedzi).

• Messenger
• WhatsApp
• Signal
• Discord
• Hangouts
• GG
• Skype
• Inne:

Pytania Filtrujące

To pytanie warto zastosować, gdy wiemy, że problem o jaki pytamy nie będzie dotyczył 100% naszych respondentów. Omówimy to na przykładzie pytań o pornografię – chcę wiedzieć jaki procent studentów korzysta z pornografii i później – w innym pytaniu problemowym – zapytać o inne kwestie związane z tym problemem. Wówczas moje pytanie:

Czy korzystasz ze stron pornograficznych?

• Tak
• Nie

będziemy traktowali jako wstęp do dalszych pytań. Podczas tworzenia tego pytania w Formularzach Google, stworzę odnośnik dla respondentów, którzy odpowiedzieli twierdząco. Wówczas, tylko oni zostaną pokierowani do dalszych pytań z zakresu korzystania z pornografii. Osoby przefiltrowane, czyli te które powiedziały nie, zostaną przekierowane po tym pytaniu od razu do innego bloku tematycznego.

Na koniec – stwórzmy Metryczkę

Metryczka może znajdować się albo na początku naszego kwestionariusza, albo na jego końcu. Wybór należy do nas.

Na początku każdej metryczki warto napisać kilka słów o sobie – kim jesteśmy, do czego potrzebne nam jest to badanie, itp. Następnie warto opisać cel naszego badania i podać przybliżony czas wypełnienia ankiety.

PRZYKŁAD

W moim kwestionariuszu ankiety napisałabym tak:

Szanowni Państwo,
Jestem studentką II roku studiów magisterskich na kierunku Pedagogika. Prowadzę badania na temat sposobów korzystania z nowych technologii przez studentów.

Uprzejmie proszę o wypełnienie poniższego kwestionariusza ankiety. Wyniki badań są całkowicie anonimowe i zostaną wykorzystane wyłącznie w pracy magisterskiej. W związku z tym proszę o udzielanie szczegółowych i szczerych odpowiedzi.

Wypełnienie ankiety nie powinno zając więcej niż 10 minut.

Następnie w metryczce zamieszczamy pytania które mają znaczenie dla naszej pracy. Warto zadać pytanie o płeć, aby później mieć możliwość przedstawienia wyników z podziałem na płcie właśnie. Jeżeli wiek jest istotną w naszych badaniach kwestią, również należy o niego zapytać. Jako że grupą badawczą w mojej pracy są studenci, zadałabym również pytanie o nazwę uczelni (żeby później pochwalić się w pracy zasięgiem mojej ankiety).

Innymi słowy, metryczka powinna służyć scharakteryzowaniu naszej grupy badawczej, tak abyśmy umieli stworzyć opis statystycznego respondenta. Nie zamieszczamy w niej więc rzeczy, które dla badanego przez nas obszaru nie mają znaczenia – np. badając korzystanie z Internetu przez studentów nie potrzebuję wiedzieć, czy studenci posiadają rodzeństwo. Jeżeli ktoś będzie badał Wizje rodziny w oczach Dorosłych Dzieci Alkoholików wówczas pytanie o liczbę rodzeństwa może być zasadne.

Na tym etapie analiza wyników z pytań koniunktywnych, z siatką odpowiedzi lub skalą Likerta może wydawać się skomplikowana. Te kwestie poruszyłam w innym artykule – jeżeli chcesz dowiedzieć się jak szybko i dobrze zinterpretować wyniki badań KLIKNIJ TUTAJ.